Wanneer we stress willen beteugelen, moeten we eerst bedenken wat stress dan is?
De definitie volgens Van Dale van 'stress' is: aanhoudende geestelijke druk; = spanning

De definitie van het begrip stress volgens de Amerikaanse psycholoog Richard Lazarus, pionier in het onderzoek naar stress en emoties, is de volgende:
stress is een toestand of een gevoel dat iemand ervaart die merkt dat datgene wat van hem wordt verlangd de persoonlijke en sociale hulpmiddelen die hij kan mobiliseren, overtreft. Iemand wordt dus overvraagd. Als hij geen hulpmiddelen kan mobiliseren ontstaat er stress. Vervolgens kan hij m.b.v. verschillende copingstrategieën om proberen te gaan met de situatie (Krebs, z.d.).

De stress is echter tegenwoordig anders dan vroeger: bij de huidige stress kunnen/hoeven we niet te vluchten of te vechten. Wel is er ook nu een verschil tussen wat we aankunnen en wat we over ons heen krijgen. Al die eisen waar we niet aan kunnen voldoen leveren stress op (Knörr, 2018).

Daar stress voor eenieder een andere ervaring kan zijn, is bij het ontwerponderzoek van Mindful met Muziek in testfase 1 aan de respondenten gevraagd wat zij persoonlijk ervaren bij stress? Wat is stress volgens hen?
De twaalf respondenten, Nederlandse mannen en vrouwen, noemden "overdenken", "piekeren", "een opgejaagd gevoel", "drukte in je hoofd", "strak van spanning staan", "hoog ademen", "spanning of druk op je lichaam of geest".
Enkelen gaven aan wat de oorzaak van stress bij hen is:
"Dingen waar je geen grip op hebt" en "onder negatieve druk moeten presteren". Mensen en situaties konden stress geven.

Erik Scherder legt de gevolgen van (chronische) stress uit in een Max Masterclass: in de hersenen zie je bij stress dat de hypothalamus wordt geactiveerd (Knörr, 2018). Als reactie hierop gaan de bijnieren meer cortisol produceren (Knörr, 2018). Cortisol is het stresshormoon. De hippocampus wordt vervolgens actief en remt de hypothalamus wat de stress dus remt (Knörr, 2018). Wanneer de stress aanhoudt (chronische stress) gaat de hippocampus disfunctioneren, hij raakt overwerkt (Knörr, 2018). Het frontale lob krijgt dan te lijden, dat zit in het kwetsbare deel, en je geheugen en concentratie worden minder (Knörr, 2018). Het frontale lob heeft ook een rol bij het plannen en initiatief nemen wat dan dus ook minder goed gaat (Knörr, 2018). Het frontale lob moet je amygdala remmen (Knörr, 2018). Wanneer dat niet meer gebeurt, komen er meer en meer negatieve emoties, wat weer tot meer stress leidt (Knörr, 2018). Het brein probeert bij chronische stress nog steeds te blijven presteren, door een taak waarvoor normaal gesproken drie gebieden meedoen er nu zes of acht mee te laten doen (Knörr, 2018). Veel motorische gebieden doen dan ook mee (Knörr, 2018). Het is dan dus logisch dat je energie helemaal op raakt, het brein heeft geen energie meer over (Knörr, 2018). Zo ontstaat een burnout (Knörr, 2018).

Er zijn verschillende redenen waardoor stress ontstaat. Stress kan ontstaan vanuit privé- of vanuit werkfactoren (Krebs, z.d.) Veerkracht en persoonlijkheid spelen hierbij een rol (Krebs, z.d.). Wanneer mensen te maken krijgen met medische problemen kan stress ontstaan vanuit angst en/of pijn.

Een op de zeven werknemers heeft burnoutklachten. Een deel daarvan is tussen de 25 en 35 jaar, wat neerkomt op een op de zes jongeren (Knörr, 2018). Het aantal burnoutklachten neemt bovendien nog steeds toe (GGZnieuws.nl, 2019). Het herstel duurt lang (GGZnieuws.nl, 2019) en het kost de samenleving veel geld (GGZnieuws.nl, 2018).

Afhankelijk van of een situatie wordt gezien als verlies, gevaar of uitdaging zijn er fysiologische en psychologische effecten (Krebs, z.d.). Deze chronische stress zorgt voor een continue verhoogde spierspanning, te hoge bloeddruk, verstoorde hormoonspiegels, een verstoord slaap-waakritme en een verhoogd angstniveau (Krebs, z.d.). Bij langdurige stressreactie of vaak stress krijgt het lichaam niet voldoende tijd hiervan te herstellen (Krebs, z.d.).

Wanneer men chronisch gestrest is, raakt men mentaal ontmoedigd en gedemoraliseerd (Krebs, z.d.). Dit geeft nog meer kans op lichamelijke en psychische aandoeningen (Krebs, z.d.). Boerrigter (2014) bericht over onderzoek waaruit het grotere risico blijkt op andere gezondheidsproblemen bij mensen die een hoge mate van stress ondervinden in vergelijking tot mensen die een lage mate van stress ondervinden (Sarason & Sarason, 1984). De hogere kans op psychische aandoeningen, waaronder depressie, bij mensen met veel stress, blijkt uit onderzoek van Lewinsohn, Hoberman, en Rosenbaum (1988, in Boerrigter, 2014).

Ook stress door angst kan nadelige effecten hebben. Angst rondom een operatie kan onder meer een hogere dosering narcosemiddelen, meer kans of infecties postoperatief en een langer verblijf in het ziekenhuis tot gevolg hebben (Wölke, 2014). Gevoelens van angst en stress bij patiënten kunnen een negatieve invloed hebben op de gezondheid, het behandelproces en het welbevinden (Pressly & Heesacker, 2001, in Boerrigter, 2014).

Laat ik beginnen met wat zoal in de literatuur te vinden valt over mogelijkheden tot stressreductie.

Alidina (2012) benadrukt zelfacceptatie, een sociaal netwerk en goed zorgen voor jezelf om stress tegen te gaan. Maak tijd voor ontspanning en accepteer stressoren die je niet uit de weg kunt gaan (Alidina, 2012).
Alidina (2012) benoemt ontspanningstechnieken en ontspannende activiteiten:

• Voor het brein: zoals meditatie, geleide fantasie, muziek en humor
• Voor het lichaam: zoals relaxatie van de spieren, massage, de natuur ingaan en sporten
• Voor de geest: zoals dankbaarheid, zelfcompassie, socialiseren en zingen

Onze hersenstam gaat over de autonome en automatische reacties. Daar is de stressreflex aanwezig. Het regelt bijvoorbeeld de ademhaling, temperatuur en beïnvloedt de hartslag. Door middel van bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen en relaxatietechnieken kan de stress gereduceerd worden (Swinnen, 2012). Swinnen (2012) noemt daarnaast cognitieve herstructurering.

Brinkmann (2016) betoogt in zijn boek voor natuur en kunst waarbij je naar buiten kijkt i.p.v. coaching, mindfulness en therapie waarbij je naar binnen kijkt. Door naar buiten te kijken leer je jezelf kennen (Brinkmann, 2016).

Zelf geloof ik dat een combinatie van bovenstaande technieken tot grotere 'winst' kan leiden. Daartoe heb ik de sociale factor, inspiratie uit mindfulness, ademhalingsregulatie, naar binnen en naar buiten kijken en muziek gecombineerd in de methode Mindful met Muziek.

Negenennegentig procent van de mensen houdt van muziek (Scherder, 2017) en de mentale baten van muziek (Honing, 2009) - inzicht, verwerking en ontspanning - helpen mensen. De methode Mindful met Muziek is er op gericht te komen tot ontspanning en inzicht waardoor er een verwerking van de emoties mogelijk is. Ik geloof dan ook dat Mindful met Muziek een methode kan zijn waarbij mensen profiteren van de baten van muziek.

Elders wordt dieper ingegaan op de inhoud van Mindful met Muziek.